भगवान श्री रामाच्या चरणी सर्वस्व अर्पण करणारे, संकटात आपल्या भक्तांना आश्रय देणारे आणि अशक्य गोष्टी शक्य करणारे श्री हनुमानजी यांची जयंती हा भारतीय सनातन संस्कृतीचा एक अतिशय पवित्र आणि आध्यात्मिकदृष्ट्या जागृत उत्सव आहे. हा उत्सव चैत्र महिन्याच्या पौर्णिमेला साजरा केला जातो. ज्या दिवशी वानराच्या रूपात अवतार घेतलेले भगवान शिव मानवतेची सेवा करण्यासाठी श्री हनुमानजींच्या रूपात या पृथ्वीवर अवतार घेतात.
असे म्हटले जाते की ज्या घरात हनुमान चालीसा पठण केली जाते त्या घरात भय, दुःख आणि गरिबी प्रवेश करू शकत नाही. त्यांचे नाव स्वतःच एक दिव्य मंत्र आहे – “संकटमोचन हनुमान”, ज्यामध्ये जीवनातील प्रत्येक अंधाराला पराभूत करण्याची क्षमता आहे. त्यांच्या वाढदिवसानिमित्त भक्तांचे समर्पण, मंदिरांच्या घंटा आणि आकाशात गुंजणारा हनुमान चालीसाचा आवाज – सर्वकाही वातावरण अलौकिक बनवते.
बाल समय रवि भक्ष लियो तब…
हनुमानजींचे बालपणीचे चरित्र त्यांच्या दिव्यतेचे प्रतीक आहे. एकदा लहानपणी त्याने सूर्यदेवाला लाल फळ समजून गिळंकृत केले, ज्यामुळे संपूर्ण विश्वात अंधार पसरला. देवांच्या विनंतीवरून त्याने सूर्याला परत सोडले. या दिव्य घटनेवरून हे सिद्ध होते की तो केवळ शक्तिशालीच नाही तर जगाचा समतोल राखणारा देखील आहे. त्याच्याकडे लहानपणापासूनच दैवी शक्ती होत्या, परंतु त्याने आपली शक्ती केवळ धर्माच्या बाजूने वापरली. तो भगवान रामाच्या नावाशिवाय स्वतःला तुच्छ मानत असे. तुलसीदासजींनी त्याला “मोठा तपस्वी” म्हटले आहे, ज्याने आपले जीवन ब्रह्मचर्य, त्याग आणि सेवेच्या मार्गावर व्यतीत केले. त्याच्या या वैशिष्ट्यामुळे तो इतर सर्व देवांपेक्षा वेगळा ठरतो. तो शक्तीचे प्रतीक आहे, परंतु ती शक्ती अहंकाररहित, समर्पणाने भरलेली आणि श्री रामाच्या चरणी पूर्णपणे समर्पित आहे.
हनुमान जयंती २०२५ कधी आहे?
हिंदू कॅलेंडरनुसार, या वर्षी हनुमान जन्मोत्सव १२ एप्रिल रोजी पहाटे ३:२१ वाजता सुरू होईल. ही तारीख दुसऱ्या दिवशी म्हणजेच १३ एप्रिल रोजी पहाटे ५:५१ वाजता संपेल.
हनुमान जन्मोत्सवाची भक्ती-परंपरा
हनुमान जन्मोत्सवाचा दिवस सकाळी ब्रह्ममुहूर्तावर स्नान आणि ध्यानाने सुरू होतो. उपवास करण्याचा संकल्प करून भक्त हनुमानजींच्या मंदिरात जातात. मंदिरांमध्ये विशेष सजावट, घंटांचा मधुर आवाज आणि भक्तांच्या जपामुळे वातावरण भक्तिमय होते. सुंदरकांड, हनुमान बाहुक, बजरंग बाण आणि हनुमान चालीसा सतत पठण केले जाते.
अनेक ठिकाणी भव्य मिरवणुका देखील काढल्या जातात, ज्यामध्ये श्री हनुमानजींच्या विविध रूपांचे चित्र सादर केले जातात. भक्त त्यांना सिंदूर, चमेलीचे तेल आणि लाडू अर्पण करतात, जे त्यांना खूप प्रिय आहेत. हा दिवस केवळ पूजेची संधी नाही तर आत्मनिरीक्षणाची देखील संधी आहे – की आपण आपला आंतरिक अहंकार, आळस आणि भीती सोडून भगवान श्री रामाच्या कार्यात रमले पाहिजे, जसे हनुमानजींनी आयुष्यभर केले.
रामाचे कार्य केल्याशिवाय मला कुठे विश्रांती मिळेल…
हनुमानाचे जीवन हे केवळ त्यांच्या कर्मांची कहाणी नाही, तर ते तपस्या, समर्पण आणि संकल्प आहे जे प्रत्येक युगासाठी प्रासंगिक आहे. ते केवळ भगवान रामाचे सेवक नाहीत तर धर्माचे रक्षक आहेत. जेव्हा लंका जाळावी लागली तेव्हा ते अग्नी बनले; जेव्हा त्यांना संजीवनी आणावी लागली तेव्हा त्यांनी पर्वत उचलला. असे समग्र, समर्पित आणि संवेदनशील व्यक्तिमत्व इतरत्र दुर्मिळ आहे. आजच्या युगात, जेव्हा सेवा, निष्ठा आणि त्याग दुर्मिळ झाले आहेत, तेव्हा हनुमानाचे जीवन आपल्याला आठवण करून देते की शक्तीचा योग्य वापर केवळ धर्म आणि भक्तीच्या अंतर्गत असतानाच होतो. त्यांच्या जीवनाची प्रत्येक झलक, प्रत्येक कथा, प्रत्येक आठवण आपल्याला हे शिकवते – “रामाचे नाव माझे जीवन आहे, ते माझे साधना आहे, ते माझे सिद्धी आहे.”
हनुमान जन्मोत्सव: आध्यात्मिक पुनर्जागरणाचा उत्सव
हनुमान जन्मोत्सव हा फक्त एक तारीख नाही, तो आत्म्याला पुन्हा जागृत करण्याचा दिवस आहे. हा तो प्रसंग आहे जेव्हा भक्त हनुमानजींचे गुण आत्मसात करू शकतात. भक्तीत अढळ, सेवेत पूर्ण आणि संकटात निर्भय. हा दिवस आपल्याला आपल्यातील भीती, गोंधळ आणि आळस जाळून टाकण्याची प्रेरणा देतो. आजही, हनुमानजींच्या कृपेने, असंख्य भक्तांच्या जीवनात चमत्कार घडतात – कधी रोगापासून मुक्तता, कधी भीतीचा नाश, तर कधी जीवनात नवीन दिशा प्राप्त होते.
या, या शुभ प्रसंगी, आपण सर्वजण अशी प्रतिज्ञा करूया की आपण आपले कर्तव्य देखील सेवा म्हणून पार पाडू आणि हनुमानजींच्या भक्तीने आपला आत्मा बळकट करू.
अतुलितबलधामं हेमशैलाभदेहं, अनुजवनकृष्णां ज्ञानिनामग्रगण्यम्।
(अतुलितबलधामन हेमशैलाभदेहं, अनुजवानकृष्णन ज्ञानिनामाग्रागण्यम्।)
सकलगुणनिधानं वाराणामधीशं, रघुपतिप्रियभक्तं वातजातं नमामि।
(सकलगुणनिधानं वानरानामधेशन, रघुपतिप्रियभक्तां वातजातन नमामि।)
जय बजरंगबळे !
