हिंदू धर्मात एकादशी तिथी अत्यंत शुभ मानली जाते. प्रत्येक महिन्यात दोन एकादशी असतात, त्यापैकी वैशाख महिन्याच्या कृष्ण पक्षातील एकादशीला वरुथिनी एकादशी म्हणतात. “वरुथिनी” म्हणजे “रक्षक”. म्हणजेच, हे एकादशी व्रत व्यक्तीला जीवनातील अडथळे, पापे आणि संकटांपासून वाचवते आणि त्याला दिव्य जग प्राप्त करण्यास मदत करते.
हे व्रत केवळ आत्मशुद्धीचे साधन नाही तर भगवान श्री हरीचा आशीर्वाद मिळविण्याचे एक शक्तिशाली माध्यम देखील आहे. या एकादशीचे व्रत करणाऱ्या व्यक्तीचे सर्व पाप नष्ट होतात आणि त्याला वैकुंठ धाम प्राप्त होतो.
वरुथिनी एकादशी 2025 तारीख आणि मुहूर्त
वैदिक कॅलेंडरनुसार, वैशाख महिन्यातील कृष्ण पक्षातील एकादशी तिथी २३ एप्रिल रोजी दुपारी ०४:४३ वाजता सुरू होईल आणि दुसऱ्या दिवशी, २४ एप्रिल रोजी दुपारी ०२:३२ वाजता संपेल. हिंदू धर्मात उदय तिथीचे विशेष महत्त्व असल्याने, वरुथिनी एकादशी २४ एप्रिल रोजी साजरी केली जाईल.
वरुथिनी एकादशीचे पौराणिक महत्त्व
एकादशी व्रताचे महत्त्व पुराणांमध्ये सविस्तरपणे वर्णन केले आहे. असे म्हटले जाते की हे व्रत व्यक्तीला या जगात सुख आणि संपत्ती आणि पुढच्या जगात मोक्ष प्रदान करते. या दिवशी भगवान विष्णूच्या वराह अवताराची पूजा केली जाते.
पद्मपुराणात भगवान श्रीकृष्ण आणि युधिष्ठिर यांच्यातील संभाषणाचा उल्लेख आहे. ज्यामध्ये भगवान श्रीकृष्ण युधिष्ठिराला सांगतात, “वरुथिनी एकादशी या लोकात आणि परलोकात सौभाग्य देते. वरुथिनी एकादशीचे व्रत केल्याने नेहमीच सुख आणि पापांचे नुकसान होते. त्यामुळे सर्वांना आनंद आणि मोक्ष मिळतो. वरुथिनी एकादशीचे व्रत केल्याने माणसाला दहा हजार वर्षांच्या तपश्चर्येचे फळ मिळते.”
“वरुथिनी एकादशीच्या रात्री जागृत राहून भगवान मधुसूदन यांच्या भक्तीत लीन होऊन, व्यक्तीला त्याच्या सर्व पापांपासून मुक्ती मिळते आणि परमपद प्राप्त होते. प्रत्येक व्यक्तीने या पवित्र आणि पापनाश करणाऱ्या एकादशीचे व्रत पाळले पाहिजे. या व्रताचा महिमा केवळ वाचून किंवा ऐकूनही पुण्य लाभ होतो. वरुथिनी एकादशीचे विधी विहित विधींनुसार केल्याने, व्यक्ती त्याच्या पापांपासून मुक्त होते आणि वैकुंठ धाममध्ये स्थान प्राप्त करते.”
उपवास करण्याची पद्धत
वरुथिनी एकादशीचे व्रत दशमीच्या रात्रीपासून सुरू होते. या दिवशी रात्री सात्विक अन्न खावे आणि देवाचे स्मरण करावे. एकादशीच्या दिवशी सकाळी स्नान करा, उपवास करण्याचे व्रत घ्या आणि भगवान विष्णूची पूजा करा.
पूजेमध्ये तुळशीची पाने, पिवळी फुले, पंचामृत आणि विष्णू सहस्रनामाचे पठण विशेष फलदायी असते. दिवसभर उपवास करा आणि परमेश्वराचे स्मरण करा. रात्रभर जागून भक्तिगीते गाणे हे अत्यंत पुण्यपूर्ण आहे. द्वादशीच्या दिवशी ब्राह्मणांना भोजन देऊन, कपडे आणि अन्नदान करून उपवास सोडावा.
दानधर्माचा महिमा
सनातन धर्मात, दान हे सर्वात पुण्यपूर्ण कर्मांपैकी एक मानले जाते. विशेषतः एकादशीच्या दिवशी केलेले दान शाश्वत फळ देते. वरुथिनी एकादशीला दान केल्याने केवळ या जन्मातील पापांपासून मुक्ती मिळते असे नाही तर पुढील जन्मातही त्याचे शुभ फळ मिळते. सनातन परंपरेतील विविध ग्रंथांमध्ये दानाचे महत्त्व सविस्तरपणे स्पष्ट केले आहे. दानाचे महत्त्व सांगताना मनुस्मृतीत म्हटले आहे-
तपः परम कृतयुगे त्रेतायं ज्ञानमुच्यते ।
द्वापरे यज्ञमेवाहुर्दानमेकं कलौ युगे ॥
म्हणजेच सत्ययुगात तप, त्रेतायुगात ज्ञान, द्वापरयुगात यज्ञ आणि कलियुगात दान हे मानवाच्या कल्याणाचे साधन आहेत.
एकादशीला केलेले दान हजारो वर्षांच्या तपश्चर्येइतकेच फलदायी असते. हे आपल्यामध्ये करुणा, दया आणि सहानुभूतीच्या भावना जागृत करतेच, शिवाय समाजात संतुलन आणि सुसंवादाचे वातावरण देखील निर्माण करते.
वरुथिनी एकादशीला हे दान करा
सनातन परंपरेत धान्य आणि अन्नदान हे सर्वोत्तम मानले जाते. वरुथिनी एकादशीला, गरीब, असहाय्य आणि अपंग मुलांना अन्न पुरवण्यासाठी नारायण सेवा संस्थेच्या सेवा प्रकल्पात सहकार्य करा.
वरुथिनी एकादशी हा असा एक पवित्र प्रसंग आहे जेव्हा आपण सेवा, संयम, भक्ती आणि दान याद्वारे आपल्या जीवनात आध्यात्मिक प्रगतीकडे वाटचाल करू शकतो. हे व्रत आपल्याला केवळ भगवान श्री हरींप्रती भक्ती शिकवत नाही तर आपल्या सभोवतालच्या गरजूंप्रती संवेदनशीलता देखील जागृत करते.
या दिवशी जर आपण आपल्या तन, मन आणि धनाने कोणत्याही गरीब, असहाय्य, भुकेल्या, पीडित किंवा अपंग व्यक्तीची सेवा केली तर ही आपल्या जीवनातील सर्वात खरी साधना असेल.
जय हरि!
