सनातन धर्मात एकादशी व्रताला विशेष महत्त्व आहे. हा दिवस आत्मशुद्धी, पापांचा नाश आणि देवाची कृपा प्राप्त करण्यासाठी एक उत्तम संधी प्रदान करतो. चैत्र महिन्यातील शुक्ल पक्षातील एकादशीला ‘कामदा एकादशी’ म्हणतात, म्हणजेच इच्छा पूर्ण करणारी एकादशी. हे व्रत भक्तांच्या सर्व इच्छा पूर्ण करण्यास सक्षम मानले जाते.
असे मानले जाते की कामदा एकादशीच्या दिवशी पूजा आणि दान करणाऱ्यांना पापांपासून मुक्ती मिळते आणि घरात आणि कुटुंबात सुख-शांती राहते. या शुभ दिवशी उपवास करणाऱ्यांना वाजपेयी यज्ञाइतके पुण्य मिळते.
२०२५ मध्ये कामदा एकादशी कधी आहे?
वैदिक दिनदर्शिकेनुसार, या वर्षी चैत्र महिन्यातील शुक्ल पक्षातील एकादशी तिथी ७ एप्रिल २०२५ रोजी रात्री ८ वाजता सुरू होईल आणि दुसऱ्या दिवशी ८ एप्रिल २०२५ रोजी रात्री ९.१२ वाजता संपेल. उदयतिथीच्या नियमानुसार, यावेळी कामदा एकादशी ८ एप्रिल २०२५ रोजी साजरी केली जाईल. दुसऱ्या दिवशी म्हणजे ९ एप्रिल २०२५ रोजी हा व्रत सोडणे शुभ मानले जाईल. उपवास सोडण्याची योग्य वेळ सकाळी ६.०२ ते ८.३४ दरम्यान असेल.
कामदा एकादशीचे धार्मिक महत्त्व
कामदा एकादशीचे व्रत खूप पुण्यपूर्ण मानले जाते. शास्त्रांनुसार, या दिवशी व्रत करून भगवान विष्णूची पूजा केल्याने सर्व पापे नष्ट होतात आणि भक्ताला मोक्ष मिळतो. हे व्रत त्यांच्या जीवनात विशेष इच्छा पूर्ण करू इच्छिणाऱ्यांसाठी विशेषतः महत्वाचे आहे.
कामदा एकादशीची कथा
पौराणिक कथा सांगते की भोगीपूर नावाच्या शहरात राजा पुंडरिकचे राज्य होते. ललित नावाचा एक गंधर्व त्याची पत्नी ललितासोबत तिथे राहत होता. एके दिवशी, दरबारात एका कार्यक्रमादरम्यान, ललितने गायनात चूक केली कारण त्याचे लक्ष त्याच्या पत्नीकडे होते. राजा रागावला आणि त्याने त्याला राक्षस होण्याचा शाप दिला. ललिताने तिच्या पतीला शापापासून मुक्त करण्यासाठी शृंगी ऋषींकडे उपाय मागितला. ऋषींनी तिला कामदा एकादशीचे व्रत करण्याचा सल्ला दिला. ललिताने हा व्रत भक्तीने पाळला, परिणामी ललित शापातून मुक्त झाला आणि तो त्याच्या गंधर्व रूपात परतला.
दानाचे महत्त्व
कामदा एकादशी दानाचे विशेष महत्त्व आहे. या दिवशी अन्न, वस्त्र, पैसा इत्यादी दान केल्याने व्यक्तीचे पाप नष्ट होतात आणि पुण्य वाढते. दान केल्याने केवळ दात्यालाच फायदा होत नाही तर समाजात सद्भावना आणि सहकार्याची भावना देखील वाढते.
विविध धार्मिक ग्रंथांमध्ये दानाचा उल्लेख आहे. कूर्मपुराणात असे म्हटले आहे-
स्वर्गायुरभूतिकामेन तथा पापोपशांतये।
(स्वर्गायुरभूतिकामेन तथा पापोपशांतये.)
मुमुक्षुणा च दातव्यं ब्राह्मणेभ्यस्तथाअवहम्।।
(मुमुक्षुणा च दात्व्यं ब्राह्मणेभ्यस्तथावहम्।)
म्हणजेच, ज्या व्यक्तीला स्वर्ग, दीर्घायुष्य आणि समृद्धीची इच्छा आहे आणि ज्याला पापांपासून शांती आणि मोक्ष मिळवायचा आहे त्याने ब्राह्मण आणि पात्र व्यक्तींना उदारतेने दान करावे.
उपवास करताना लक्षात ठेवण्याच्या गोष्टी
• सात्त्विकतेचे पालन करा: उपवास करताना मन, वाणी आणि कृतीतून सात्त्विकतेचे पालन करा.
• अहिंसा: कोणत्याही जीवाला इजा करू नका आणि अहिंसेचा मार्ग अवलंबा.
• चांगले आचरण: सत्य, दया, करुणा आणि क्षमा यासारखे गुण विकसित करा.
• ध्यान आणि साधना: देवाचे ध्यान आणि साधनेत वेळ घालवा, जेणेकरून मनाची अस्वस्थता कमी होईल आणि एकाग्रता वाढेल.
कामदा एकादशीचे व्रत आत्मशुद्धी, पापांचा नाश आणि इच्छा पूर्ण करण्याचा मार्ग मोकळा करते. भगवान विष्णूंच्या कृपेने भक्ताला जीवनात सुख, शांती आणि समृद्धी मिळते. हे व्रत पाळून आणि गरीब आणि असहाय्य लोकांना दान देऊन, भक्त आपले जीवन आध्यात्मिक उन्नतीकडे नेऊ शकतो आणि मोक्षाच्या मार्गावर पुढे जाऊ शकतो.
